SZERMIERKA KLASYCZNA
… wysoka wartość sportu szermierczego polega na tym, iż angażuje on pełnię fizycznych i psychicznych właściwości człowieka. Walczą tu szybkość z szybkością, wytrzymałość z wytrzymałością, technika przeciw technice, myśl przeciw myśli, wola przeciw woli. Praca nóg szermierza jest równie szybka jak u sprintera, ręka pracuje jak u tenisisty, dokładność i delikatność prowadzenia broni, wyczulenie dłoni i palców jak u chirurga, ruchy ciała jak u ekwilibrysty, skupienie uwagi i napięcie nerwowe jak u motocyklisty, pod względem kombinacji szermierz odpowiada szachiście…
Zoltan Ozoray-Schenker
Szermierka klasyczna jest jedną z głównych gałęzi współczesnej szermierki. Występuje tuż obok powszechnie znanej szermierki sportowej, dynamicznie rozwijającej się w ostatnich latach szermierki historycznej (HEMA) czy widowiskowej szermierki teatralnej. Ma wiele wspólnego z pozostałymi rodzajami, niemniej pojawiają się zauważalne różnice: wyróżnią ją przede wszystkim utylitarny charakter – w szermierce klasycznej każde działanie w walce ma mieć sens bojowy, a umiejętności szermierza powinny zwiększyć szansę na wyjście cało z hipotetycznego pojedynku na broń ostrą. Oczywiście żyjemy w czasach, kiedy na 99,999% nie wykorzystamy bojowo tych umiejętności, niemniej trenując szermierkę klasyczną kultywujemy tradycję przygotowywania się do ewentualnego pojedynku, lub napaści z bronią białą w ciemnym zaułku 😉
Na pierwszy rzut oka główna różnica między szermierką sportową i klasyczną przejawia się w barwie stroju. Sprzęt ochronny do szermierki klasycznej jest w większości przypadków czarny, w kontraście do białych uniformów, z których korzystają sportowcy. Najważniejsza różnica zauważalna jest przede wszystkim w podejściu do walki. Szermierka sportowa jest, jaka sama nazwa wskazuje, sportem – dyscypliną sportową, aktywnością, w której główną zasadą nie jest przeżyć pojedynek, lecz zdobyć w sędziowanej walce punkt ułamek sekundy szybciej niż przeciwnik, za pomocą symulatora broni. Szermierze sportowi to atleci, którzy pracują latami (niekiedy od 7 – 8 roku życia) nad swoim ciałem i umysłem, przez co zdobywają niewyobrażalne umiejętności niedostępne dla ludzi, którzy fechtowali na ulicach miast 200-300-400 lat temu.
Pod względem przygotowania fizycznego i wydolnościowego szermierze klasyczni w porównaniu do zawodowych szermierzy sportowych wypadają bardziej jako amatorzy, niemniej wyszkolone zasady walki, umiejętności techniczne, nawyki czuciowo-ruchowe i znajomość prawdziwej broni znacznie zwiększa szanse na wyjście z hipotetycznego pojedynku cało, w przeciwieństwie do szermierzy sportowych, którzy próbując trafić o ułamek sekundy szybciej spowodowaliby trafienie obopólne a w konsekwencji śmierć obydwu walczących. Warto jednak zauważyć, że u schyłku ery pojedynków, ponad 100 lat temu, właśnie z nurtu szermierki bojowej / klasycznej wyłoniła się szermierka sportowa, która dała nam niesamowity rozwój metodologii szkoleniowej, usystematyzowała nazewnictwo, ustandaryzowała sprzęt ochronny, uporządkowała zasady walki sportowej a przede wszystkim spopularyzowała szermierkę jako aktywność.
Z drugiej strony pozornie identyczna do szermierki klasycznej jest szermierka historyczna (HEMA – Historical European Martial Arts; z pol. DESW – Dawne Europejskie Sztuki Walki). Dla laika z zewnątrz oba rodzaje szermierki są praktycznie identyczne: ubiór i sprzęt ochronny jest czarny, walka odbywa się nie liniowo lecz po wyznaczonym polu najczęściej kwadratu lub prostokąta, a broń jest mocno stylizowana na historyczną (przeważają miecze – federschwert, rapiery, kordy, arming swordy, miecze wielkie, montante itd.). Gdy jednak zgłębi się temat bardziej zauważy się spore różnice w podejściu do samej walki i metodologii nauki szermierki – szermierka historyczna oparta jest na odtwarzaniu konkretnych technik historycznych broni białych, które zapisane są w dostępnych materiałach w postaci traktatów, manuskryptów i przekazów sprzed kilku stuleci. Często treści tych manuskryptów są odpowiednio interpretowane przez badaczy w celu odtworzenia technik dawnych mistrzów – autorów traktatów.
Nie do końca wiadomo, czy te techniki są skuteczne. Czasami zdarza się, że niektóre dzieła mistrzów były zapisane dosyć enigmatycznie i niezrozumiale dla człowieka współczesnego, a ich interpretacja wymagała sporej wiedzy historycznej dotyczącej epoki, z której pochodzi traktat, zwyczajów wtedy panujących lub po prostu klucza (niektóre traktaty były pisane szyfrem!). Tak zapisane metody mogą być sprzeczne z obecną wiedzą dotyczącą biomechaniki ciała ludzkiego oraz metodologii sportowej. Trzeba jeszcze też pamiętać, że część traktatów mogła być po prostu swoistą reklamą – ulotką fechtmistrzów, którzy na nauce szermierki po prostu chcieli zarobić. Pomimo tych różnic należy pamiętać, że dla ówczesnych ludzi wiedza zawarta w traktatach była swoistą szermierką klasyczną – utylitarnym zbiorem pewnych technik, które akurat były stosowane w danym czasie i aplikowane w walce.
Szermierka klasyczna korzysta z dobrodziejstw obydwu rodzajów szermierki. Łączy wyselekcjonowaną wiedzę z traktatów szermierczych (techniki, które działają) oraz źródeł historycznych (m. in. zapisy pojedynków), przekazów od żyjących fechtmistrzów wraz z sportową metodyką prowadzenia treningu ogólnorozwojowego i specjalistycznego, dzięki czemu jesteśmy w stanie bezpiecznie trenować walkę bronią, o zbliżonych parametrach do realnej broni (np. rapier, miecz) w sposób maksymalnie bezpieczny i efektywny.
Podstawowa broń, która wykorzystywana jest na treningach szermierki klasycznej to: szpada dworska, szabla pojedynkowa oraz rapier z lewakiem (sztyletem). Każda z tych broni posiada unikalne cechy – szpada jest niezwykle precyzyjna, lekka, wyrafinowana, niemniej stanowi największe wyzwanie intelektualne (często mówi się o walce na szpady, że są to „szybkie szachy”). Szabla jest niesamowicie szybka, wymagająca fizycznie, daje niesamowitą satysfakcję z walki i walka na wysokim poziomie wymaga przewidywania ruchów broni przeciwnika jak i panowania nad bezwładnością własnej, rozpędzonej szabli. Rapier z kolei jest najbardziej wymagający fizycznie – daje poczucie walki prawdziwą bronią (ciężar – ok. 1200 g, wygląd i sposób prowadzenia), łączy cechy szpady jak i szabli – precyzję i wyrafinowanie ruchów, przy jednocześnie niesamowitych wymaganiach fizycznych szermierza. Dlatego na początek przygody z szermierką klasyczną polecana jest szpada, w drugiej kolejności szabla i na końcu rapier (po opanowaniu w minimalnym stopniu poprzednich).